İnce Motor Becerilere Yönelik Ev Aktiviteleri

İnce Motor Aktiviteleri anlamak için işin biraz temeline inmekte fayda görüyoruz. İngilizcede “ Fine Motor Activity ” olarak kullanılan terim sadece İnce Motor olarak değil de “ Hassas Motor Aktiviteler ” olarak tercüme edilirse daha doğru bir tanımlama olacaktır. Ancak bu yazımızda ülkemizde kullanıldığı haliyle kullanmaya devam edeceğiz.

Bu bakış açısıyla önce İnce motor aktivitelerden sorumlu uzvumuzu tanıyıp sonrasında önerilerimize geçelim.

Ön kol ve elimizde 25’ ten fazla kas vardır. Önkoldaki kaslar dirsek, bilek ve parmak hareketlerini kontrol ederken avuç içindeki küçük kaslar daha izole olarak parmak hareketlerinden sorumludur.

Bir kişi elimizi acıtacak kadar kuvvet uygulayarak sıkabiliyorsa o kişinin ince motor becerilerinin iyi olduğuna dair bir kanıtı olamaz. Çünkü bu işlem büyük oranda önkol kaslarının kuvveti ile alakalı bir durumdur. İnce motor becerilerden kastımız daha çok ustalaşmayı gerektiren aktiviteleri kapsar. Bunun içinde küçük kasların kuvvetinin yanında kendileri, önkol kasları ve hatta omuz kuşağı ve gövde kaslarına kadar birbiriyle uyumlu - koordineli çalışmasına ihtiyaç vardır. Şüphesiz görme ve proprioseptif duyununda ince motor becerilerle ilişkisi büyüktür.

Kısacası ince motor becerilerdeki gerilik sadece “çocuğumun el kasları zayıf ” tanımlaması ile açıklanamaz. Çok daha detaylı ve hassas bir değerlendirme ve sonrasında çalışmanın planlanmasını gerektirmektedir.

Bu açıklamalardan sonra sanki “kas kuvveti önemsizdir.” anlamı çıkmamalı. Bu kasların zayıflığında güçsüzlük ve koordinasyon bozukluğu ortaya çıkabilir. Özellikle küçük kasların kuvvet kaybında büyük önkol kasları ön plana çıkarır. Önkolun büyük kasları zayıf avuçiçi kaslarını telafi edecek sonuç olarak çocuk küçük nesneleri tutarken anormal paternde tutma/sıkıştırma/kavramanın yollarını arayıp bulacaktır. Çünkü çalışmayan/az çalışan kas yerine o işin sahibi olmayan ama daha az enerji harcayarak kuvvet ve hareket açığa çıkarabilecek kası kullanmak kolay gelecektir.

Çocuğunuzda aşağıdaki sorunları gözlemliyorsanız ince motor becerilerindeki sıkıntıyı işaret edebilir.
- İşaret parmağı ve başparmak yardımıyla küçük nesneleri (ataç, boncuk, cips, ekmek kırığı vs.) toplamakta zorlanır.

- 3 parmak ucunu kullanarak kalem- boya kalemi tutmakta zorlanır.

- Çatal ve kaşık kullanarak yemek yemede zorlanır.

- Fermuar, çıtçıt, düğme ilikleme açmada zorlanır.

- Makas kullanmada zorluk yaşar.

- Parmaklarla hareketlerde (başparmağını diğer parmaklarına dokundurma, işaret parmağıyla yer gösterme vb.) zorlanır.

- Avuç içi mobilizasyonda (Aynı avcunda tuttuğu 3-4 fındık tanesini aynı eliyle teker teker ağzına götürerek yeme) zorlanır.

Bu zorlanmalar günlük yaşamını devam ettirmesinde ve okul hayatında sıkıntı yaşamasına neden oluyorsa veya bu hareketleri yaparken diğer ekstremitelerinde ve/veya gövdesinde şekil bozukluğuna sebep oluyorsa muhakkak çocuk doktorunuza ve çocuk alanında çalışan fizyoterapiste başvurmalısınız.

Çocuğunuzun ince motor becerilerini evde desteklemek istiyorsunuz. Peki bu durumda evde neler yapabilirsiniz?

Ellerin küçük kaslarını güçlendirmek için kullanılan aktiviteler, direnç sağlayan materyalleri ve araçları içerir. Bu materyal gruplarına göre aktivite ve etkinlikleri ev koşullarında deneyebilirsiniz

1. Materyaller: Kil,seramik hamuru, terapi macunu, slime, oyun hamuru, evde hazırladığınız normal ekmek hamuru, modelleme köpüğü, zıplayan oyun hamuru.

- Bu malzemelerin tümüyle, sıkma, ezme, itme, çekme, yuvarlama ve kalıpla şekiller çıkarma yapabilirsiniz.

- Küçük nesneleri (boncuklar, fasulye vs.) yukarıdaki malzemelerin içine gizleyip onları çıkarma aktivitesini deneyin.

- Bu macun kıvamındaki malzemeleri düzleyerek hamur kesici aletler ile (şekilli kalıplar veya pizza dilimleyici gibi ekipmanlarla) düzgün parçalar elde edilmeye çalışılır.

Yukarıda yer alan aktiviteleri evde hazırlayacağınız oyun hamuru ile yapabilirsiniz.

Ev yapımı oyun hamuru tarifi;

Bunu yapmanın birkaç yolu var. Bize kolay gelen yöntemi seçtik, sizde zorlanmayacaksınızdır. İlk seferlerde olumsuz sonuçlar alsanızda birkaç denemenin ardından daha güzel sonuçlar elde edeceksiniz.

Malzemeler:

- Beyaz tutkal,

- Sıvı nişasta,

- Gıda boyası,

Yapılışı:

- Bir kaseye 2 ölçü beyaz tutkal ve 1 ölçü sıvı nişasta koyup spatula vs. yardımıyla karıştırın.

- Birkaç damla gıda boyası ekleyin. Homojen renk oluşana kadar güzelce karıştırın. Karışımı kaptan çıkararak biraz yoğurun. İlk başta biraz sulu olabilir ancak yoğurdukça macun kıvamına gelecektir.

- Macunun kurumasını engellemek ve sonrasında oynamak için oyun hamurunuzu kapalı kapta saklayın.

2. Materyaller: Lego, boncuk, plastik halkalar vs.

Büyük boyutlu legolar daha kolaydır ve başlangıç için tercih edilmelidir. Zamanla daha küçük parçalı legolara geçilebilir.

​

​

​

​

​

​

 

- 1980 li yıllarda daha çok popüler olan ancak şimdilerde de araştırınca bulunabilen dikenli legolar yine başlangıç seviyesi için iyi bir tercih olabilir. Daha fazla taktil uyaran içeren bu materyal pek çok girdi içermesiyle çok güzel çalışmalara imkan vermektedir.

- Çeşitli ebatlarda ve materyallerde boncukları ipe dizme: İnce motor beceri denince akla ilk gelen çalışma bu olsada çoğu zaman planlama ve bilgi eksikliğinden amaca uygun olarak gerçekleştirilememektedir. Başlangıçta büyük ebatlarda büyük delikli boncukları kalın iplere dizme çalışmasından küçük ebatlı küçük delikli boncukları misinaya dizmeye doğru giden çeşitli zorluk derecelerinde çalışmalar yapılmalıdır.

- Plastik zincirleri oluşturma: Banyo perdelerinde kullanılan halkalardan veya benzeri materyallerden zincir oluşturma çalışmaları güzel uygulamaların içinde sayılabilir.

 

3. Materyaller: Sprey şişeleri

 Su tabancaları, su fışkırtma oyuncakları, süngerler ile su oyunu.

- Sprey şişeleri: Bitkileri sprey ile sulayın, pencereleri temizlemek için sprey ile su püskürtün, masayı temizlemek için su püskürtün, küvette oynayın, sıcak havalarda açık havada oynayın ve karlı günlerde içine gıda boyası ekleyerek kar üzerini boya ile renklendirin.

- Su tabancaları ve havuz su fışkırtma oyuncakları: Yaz aylarında kullanılabilecek çok eğlenceli ancak ince motor becerilere hitap eden malzemelerdir. Bunları kış aylarında banyo ve küvette de kullanabilirsiniz.

- Süngerler: Süngerdeki suyu sıkmak elleri ve önkolları güçlendirmek için mükemmel bir çalışmadır. Bunu bahçede, küvette, lavaboda kontrollü olarak sünger yardımıyla araba yıkama, bisiklet yıkama, oyuncak ve bebeklerini yıkama aktiviteleri ile elde edebilirsiniz.

​

4. Materyal: Mandal.

​

Çocuğunuzun kapasitesine göre seçilmiş az kuvvet gerektiren yumuşaklıktan sıkı-sert olana doğru seçilecek, tutma tipine uygun mandal ve benzeri malzemelerin hepsi ile bu aktiviteleri yapabiliriz.

Başparmak ve işaret parmağını kullanarak mandalı açmak oldukça güç ve deneyim gerektiren bir beceridir. Çamaşır ipine çamaşırları asmaktan tutun bir yastığın- havlunun-tepsinin-tabağın kenarlarına mandalları dizmeye kadar elinizdeki imkanlarla çalışmaları planlayabilirsiniz. Bunların haricinde değişik ebatlarda ponpon topları mandalla sıkıştırıp alma vs. gibi çalışmaları yapabilirsiniz.

 

5. Materyal: Delgeç.

​

- Delgeç yardımıyla kağıdın kenarı boyunca sıra sıra delikler yapmak.

- Konfeti aktivitesi: Değişik renklerde kağıda delgeç ile çok sayıda delik açarak delgecin haznesinde kalan ufak parçaları konfeti amacıyla kullanarak eğlenceli hale getirmek mümkün.

​

​

​

​

​

​

​

 

- Pense tarzı delgeçler (resimde gösterilmektedir), çocukların çalışması için güçlü bir sıkıştırma gerektiren küçük zımbalara nazaran kullanımı daha kolaydır.

 

6. Materyal: Kabarcıklı Poşet.

​

- Başparmak ve işaret parmağı ile sıkıştırarak hava dolu baloncukları patlatmak hiç kuşkusuz ki çoğumuzun hoşlandığı bir aktivite. Çocukluğumuzda bizlerin ince motor becerilerini geliştiren bu malzemeyi şimdi de çocuklarımız için kullanabiliriz. Hatta bir ucundan bizde çalışıp model olabiliriz. :)

- Bu malzemeyi sert bir zemin üzerine koyarak baloncukları parmaklarımız yardımıyla ezerek patlatmakta güzel bir alternatif olabilir.

 

7. Materyal

Yumuşak oyuncak ve nesneler - sıkma çalışmaları.

- Köpük toplar, hayvanlar ve şekiller, stres topu gibi sık-bırak çalışmaları.

​

​

​

​

​

​

 

- Tenis topu “Aç Bürşe Oyuncağı” Bu oyuncağı internette aratırsanız hiçbiryerde bulamazsınız çünkü Türkçe adı tarafımdan konulmuştur. :) Temel olarak tenis topunun bir kısmını düzgünce maket bıçağı yardımıyla keserek yarıyoruz ve burası ağız oluyor. Kalem-Boya veya benzeri malzemelerle burun göz ve kulaklarını yapıyoruz. Tenis topunu (Bürşe) kenarlarından sıktığımızda ağzı açılır ve o sırada acıkmış olan bürşemizi doyurma imkanı bulabiliriz. Karnını doyurmak için pamuk toplarını, boncukları ve benzeri irili ufaklı malzemeleri kullanabiliriz.Ağız olarak yaptığımız yarık ne kadar geniş olursa, ağzı açmak o kadar kolay olur. Küçük çocuklar için geniş bir yarık ile başlayabilirsiniz.

- Yumuşak ve küçük topları iki parmakla sıkma (başparmak ve diğer parmaklarla)

- Burun aspiratörü olarak bilenen ve bebek marketlerde bulacağınız malzeme ile pamuk toplarını çekme ve üfleterek uzaklaştırma oyunu oynanabilir. Yarış şeklinde kurgulanan aktiviteler çok daha eğlenceli hale gelebilir.

- Sıkmak için şişelerin kullanılmasını gerektiren sanatsal faaliyetleri el kaslarını kuvvetlendirme ve ince motor becerileri geliştirmede çok yararlıdır. Kontrollü olarak tutkal, parıltılı tutkal, yağlı boya, guaş boyası, kumaş boyası vb. Uygulamaların hepsi bu grupta değerlendirilebilir.

 

8. Materyal

​

Servis maşası, kızartma maşası, şeker masası ve cımbız (Güç uygulayarak sıkıştırma işine yarayan aletler)

- Bu aletler ile boncuk, taş, fasulye, ponpon ve pamuk topları gibi küçük nesneleri toplamak için kullanabilirsiniz.

- Karton veya ince strafor tabaka gibi bir malzemenin üzerine kalemle çizeceğimiz desen veya resmin sınırları üzerine iğne, kürdan veya benzeri malzemeleri kullanarak deliklerle resmin hatlarını çocuğumuzla birlikte oluştururuz. Sonrasında pencereye yapıştırarak veya arkasından ışık tutarak deliklerin renklenmesini sağlayabiliriz. Bu aktivite ince motor beceri geliştirmenin yanında amaçlı oyun oynama ve ürün açığa çıkarma anlamında da güzel bir uygulama olacaktır.

 

9. Materyal

​

Oyuncak Bebekler.

Özellikle kız çocukları için (cinsiyet ayrımı değil sadece gözlemlerimize dayanan durum tesbiti :) ) en güzel aktivite hiç kuşkusuz oyuncak plastik bebeklerin kıyafetlerini giydirmek ve saçlarını yapmak. Bu aktivite el kaslarının ciddi şekilde güçlü ve dayanıklı olmasını gerektirir.

Burada saydığımız çalışmalar ve aktiviteler ana hatlarıyla bizim için en önem arzeden komponentleri içermektedir. Aslına bakacak olursanız hayal gücünüze, imkanlarınıza, çocuğunuzun motivasyonuna ve ilgi alanlarına yönelik olarak yapabileceğiniz pek çok aktivite bulunmaktadır.