RİSKLİ BEBEK

Gebelik döneminde, doğum esnasında veya doğumun hemen sonrasında yaşanabilecek olumsuzluklar sonucu gelişimsel veya nörolojik sorun gelişme potansiyeline sahip bebekleri bu kapsamda ele alıyoruz. Bu grupta yer alan bebekler motor problemler ve motor gelişim geriliği, sensorinöral problemler, dil ve konuşma becerilerinde gerilik, davranışsal sorunlar ve psikososyal problemler açısından sorun yaşama ihtimalleri bulunmaktadır.

Bu alanlarda sorun yaşama ihtimali olan çocuklar için risk faktörleri nelerdir?

​

Bu risk faktörlerini birkaç başlık altında gruplayabiliriz.

​

1. Sosyal risk faktörleri

​

- Annenin 16 yaşından küçük 40 yaşından büyük olması
- Anne-babanın sigara, alkol kullanımı.
- Yetersiz doğum öncesi (prenatal) bakım
- Annenin gebelik duygusal ve fiziksel stres yaşaması
- Anne-babanın genetik hastalıkları ve kan grubu uyuşmazlığı,

2. Annenin sağlık durumuna bağlı risk faktörleri

​

- Kronik hastalıklar (şeker hastalığı, hipertansiyon)
- Romatolojik hastalıklar
- Önceki gebeliklerinde görülen sorunlar ( düşük yapma, yenidoğan ölümü, prematüre doğum hikayesi, konjenital malformasyonlar)
- Kan pıhtılaşma bozukluğu,
- Rahim ağzı yetersizliği
- Annenin gebelik sürecinde yaşadığı sıkıntılar (vajinal kanama, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, çoğul gebelik, tansiyon bozukluğu, erken membran rüptürü)
- Annenin sık aralarla doğum hikayesi

3. Doğum ile ilgili risk faktörleri

​

- Prematüre doğum (erken-37. haftadan önce) veya postmatüre doğum (gecikmiş - 42. haftadan sonra)
- Kordon dolanması,
- Sezaryen doğum,
- Doğum esnasında enstruman kullanımı (forceps, vakum)
- Apgar skorunun birinci dakikada 4 ün altında olması
 

4. Diğer risk faktörleri

​

- Mekonyum aspirasyonu (fetusun kendi dışkısını yutması)
- Doğum kilosunun 2500 gram dan az, 4000 gramdan çok olması
- 37 haftadan küçük, 42 haftadan büyük doğum
- Solunum sistemi ile alakalı problemler (takipne, siyanoz, solukluk, respiratuar distress sendromu, Bronkopulmoner Displazi)
- Konjenital malformasyonlar (Doğumsal anomaliler)
- Perinatal asfiksi (bebeğin gebelik döneminde, anne rahminde oksijensiz kalması) ve hipoksik iskemik ensefalopati (bebeğin herhangibir dönemde oksijensiz kalmasıyla ortaya çıkan beyin gelişim sorunu)
- PVL (Periventriküler Lökomalazi)
- İntraventrikuler kanama (beyin kanaması)
- Hiperbilirübinemi (yenidoğan sarılığı)
- Viral enfeksiyonlar
- Fetal alkol sendromu (annenin gebelik döneminde aşırı alkol kullanımına bağlı gelişen sorun)
- Hidrosefali ve mikrosefali
- İntrauterin gelişme geriliği
- Periferal sinir yaralanmaları (Brachial Pleksus Zedelenmesi)
- Gelişimi etkileyen kromozom anomalileri ve konjenital nedenler.

​

Bu tabloya bakıldığında yenidoğanların tümünün %60-70 inde en az bir risk unsuru bulunduğunu söyleyebiliriz. Ancak her risk unsuruna sahip bebeğin gelişiminde psikomotor problem açığa çıktığını söylemek yanlıştır. Risk unsuru taşıyan bebeklerin gelişimleri normal olabildiği gibi bir veya daha fazla alanda gelişimsel anlamda sıkıntı yaşayabilirler.
 

Riskli bebeklerde görülebilecek sorunlar aşağıdaki şekillerde kendini gösterebilir.

- Motor gelişim basamaklarında gecikme,
- Postüral kaslarda zayıflık,
- Erken dönemde emme-yutma becerilerinde eksiklik- dil gelişiminin gecikmesi,
- Sürekli huzursukluk ve kendini sakinleştirme, organize olmada sıkıntı yaşama,
- Hareket etme isteğinde azalma, kaçınma ve hareket etmek için aşırı uyaran ihtiyaç duyma veya tam tersi, aşırı hareketlilik gibi duyusal problemler.

Gelişen Tıp, neonatal yoğun bakım imkanlarının ve bu alanda uzmanlaşan sağlık ekibinin artması ile riskli bebeklerde görülen ölüm oranı son yıllarda oldukça azalmıştır. Buna karşın yaşayan riskli bebeklerin büyük bir kısmında ilerleyen yaşlarında motor problemler görülmekte hatta %10 gibi bir oranda Serebral Palsi (SP) tanısı almaktadır. Bu sebeplerden dolayı riskli bebeklerde SP ya da diğer gelişimsel bozuklukların en erken dönemde tesbiti, uygun müdahale, rehabilitasyon ve tedavi seçeneklerinin belirlenmesi ve bu desteklere erken dönemde başlanması için bebeklere uygulanan nöromotor değerlendirmeler çok önemlidir.

Riskli bebeğin takibi nasıl yapılmalıdır?

Bebek doğduğu anda ilgili uzman hekimin ilk muayenesi esastır ve akabinde ailenin bilgilendirmesi yapılmalıdır. Yenidoğan dönemi sonrası izlemlerde çocuğun fizik muayene bulguları (ağırlık, boy, baş çevresi parametreleri) persantil eğrilerine kaydedilmelidir. Özellikle riskli çocukların özel durumları göz önüne alınarak ve aileye riskler anlatılarak aşı takvimi planlanmalıdır. Çocuğun gelişim basamakları dikkatlice izlenmeli, patolojik bulgular doğrultusunda uygun tedavi ve rehabilitasyon açısından ilgili merkezlere yönlendirilmelidirler.

Riskli bebeğin takibi aşağıda belirtilen uzmanlar tarafından yapılmalıdır.

Sağlıklı ve Düşük risk grubundaki bebeklerin takibi pediatri uzmanı ve birinci basamak sağlık hizmeti sunucuları tarafından yapılır. Gereklilik halinde diğer uzmanlara doktorun yönlendirmesi ile görüş sorulabilir.

Orta risk grubundaki bebeklerin takibi yenidoğan uzmanı / pediatri uzmanı ile birlikte ekip tarafından gerçekleştirilmelidir. Ekip üyeleri çocuk gelişim uzmanı, radyolog, oftalmolog, odyolog, pediatrik klinik psikolog, sosyal hizmet uzmanı, diyetisyen

Yüksek risk grubundaki bebeklerin takibi yenidoğan uzmanı / pediatri uzmanı ile birlikte ekip tarafından gerçekleştirilmelidir. Orta riskli bebek izleme ekibine ilave olarak pediatrik nörolog, genetik uzmanı, pediatrik konuşma terapisti, endokrinolog, ilgili cerrah (çocuk cerrahı, beyin cerrahı, ortopedist vs), pediatrik kardiyolog, fizyoterapist, yüksek riskli bebeklerde deneyimli beslenme uzmanı, özel eğitim uzmanı

Riskli Bebeklerde Tedavi Ne Zaman Başlatılmalıdır?

​

Uygun değerlendirmelerin sonrasında yüksek risk grubunda olan yenidoğanlarda ve nöromotor gelişiminde sapma farkedilen bebeklerde en erken dönemde tedavi ve eğitime başlanmalıdır. Tedavi klinikte ve/veya ev ortamında düzenlenebilir. Her halukarda evde ailenin katılımı bebeğin gelişimine çok önemli katkı sağlayacaktır.

MORAL İLKADIM’DA RİSKLİ BEBEK

Risk grubunda olduğu düşünülen bebek ve aile bireyleri bir arada değerlendirme – tedavi sürecine dahil edilir. Bu alanda gerekli eğitimleri almış ve bebekler konusunda deneyimli uzmanlarımız (fizyoterapist, özel eğitim uzmanı, çocuk gelişimi ve eğitimcisi, dil ve konuşma bozukluğu uzmanı, psikolog) tarafından gerekli değerlendirme, düzenleme ve müdahaleler yapılarak bebeğinizin potansiyelini maksimum şekilde açığa çıkarması için yardım etmek üzere hazır beklemeteler.

Riskli Bebekler için merkezimizde kullandığımız değerlendirme yöntemleri;

​

Dünyada genel geçerliği kabul edilmiş ve ülkemizde de kabul edilen aşağıda yer alan testleri uygulamaktayız.

​

1. Infant Motor Profile (IMP); riskli bebeklerin değerlendirilmesinde kullanılan bir testtir. Çeşitli ülkelerde sıklıkla uygulanmakla birlikte son yıllarda ülkemizde de belirli merkezlerde uygulanmaktadır. Bu test 3-18 Aylık bebeklerde kullanılabilir. Bu değerlendirme ve gözlem sonucunda bebeğin motor gelişimindeki risk durumu saptanır. Elde edilen risk analizine göre bebeğin terapiye gereksinimi olup olmadığı erken dönemde tespit edilerek tedavi programı şekillendirilir.

​

2. Denver Gelişımsel Tarama Testi (Denver-II)

​

3. The Peabody Developmental Motor Scales-2 (PDMS-2)

​

Bunlarla birlikte yeni doğanların motor gelişimlerini en ayrıntılı şekilde inceleyerek aylara göre hareket çeşitliliklerini inceleyen çok değerli bir bilim adamı olan Milani-Comparetti'nin motor gelişim skalalarını gözeterek incelemelerde bulunmaktayız.

Merkez olarak gelişmeleri takip ederek düzenlenen sertifikasyon programlarını takip ediyor ve gün geçtikçe yeni testleri uygulamaya koyuyoruz.

Değerlendirmeler neticesinde şu sonuçlar çıkabilir

​

1. Takibe gerek görülmeyebilir. Aileye gerekli bilgilendirmeler yapılarak dikkat edilmesi gereken hususlar anlatılır.

2. Ev Programı: Aileye ev ortamında uygulayabileceği program vererek belirli periyotlarla bebeğin kontrolü istenebilir.

3. Kısa süreli klinikte ve/veya evde uzman tarafından uygulanması gereken tedavi önerilebilir.

4. Yüksek risk grubunda ve tanılanabileceği düşünülen, anlamlı bir şekilde nöromotor geriliği tespit edilen bebekler için merkezimizde ve/veya evde düzenlenecek tedavi ve veya eğitim programı önerilebilir.

5. Şehir dışında yaşayan bebekler için dönemlik hızlandırılmış programları içeren 3-5 günlük süreçte çocuğun takibi, tedavisi ve aile eğitimini içeren program düzenlenebilmektyiz. Bu durumda uzun dönemli tedavi ve eğitimi ikametgahlarında bulunan ve iletişime açık bir rehabilitasyon merkezi tarafından yürütülür, biz farklı bir gözle, ufak müdahelelerle katkı sağlamayı hedefleriz.

Unutulmaması gereken en önemli husus merkezimizde gelişimsel anlamda destek sunulmakta ve gelecekte oluşabilecek sorunların tesbiti ile erken müdahalesine imkan sağlanmaya çalışılmaktadır. Bu alanın dışında kalan klinik takibi, medikal tedavisi doktorlar ve sağlık kuruluşları tarafından yapılmalıdır. Biz tıbbi ekiple karşılıklı olarak bilgi alışverişinde bulunarak motor, zihinsel ve psikososyal alanda gerekli çalışmaları yürütmekteyiz.